زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

ابوطالب عبدالمحسن خفیفی ابهری




ابوطالب خفیفی ابهری، ملقب به امام الحرمین، مدفون در قبرستان ابوطالب است.


۱ - لقب خفیفی


ابوطالب عبدالمحسن (فرامرز
[۱] تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
[۲] المختصر المحتاج، الدبیثی الذهبی، ج۱۵، ص۲۸۲.
) بن ابی عمید خفیفی (رجب۵۵۶ ـ صفر۶۲۴ق.)
[۳] تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
[۴] الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۲، ص۳۸۸.
[۵] تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
از فقیهان بزرگ شافعی و محدثان مورد وثوق و مشایخ صوفیه است.
[۶] سیر اعلام النبلاء، الذهبی، ج۲۲، ص۲۵۹.    
[۷] شذرات الذهب، عبدالحی بن عماد، ج۷، ص۲۰۱.    
او در شهرستان ابهر، نزدیک زنجان زاده شد. گویا از نسل عرب ساکن ابهر بود که او را به لقب «خفیفی» خوانده‌اند که منسوب به بنی خفیف، تیره‌ای از قبیله قضاعه
[۸] الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۲، ص۳۸۸.
[۹] لب اللباب، السیوطی، ج۱، ص۹۶.    
است و گاه به تصحیف ، آن را «حنفی» نوشته‌اند.
[۱۰] بغیة الطلب، عمر بن العدیم، ج۳، ص۱۵۴۴.    
[۱۱] التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.


۲ - سماع حدیث


ابوطالب سماع حدیث را در ابهر آغاز کرد و با مسافرت به شهرهای بغداد ، همدان ، دمشق ، قاهره ، اسکندریه ، مکه و واسط بر اندوخته حدیثی خود افزود و از مشایخ صوفیه نیز در این مناطق بهره برد.
[۱۲] تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
[۱۳] تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
او در همدان فقه شافعی را نزد ابوالقاسم قزوینی (م. ۵۸۷ق.) آموخت و آن را در بغداد نزد محمد بن علی نوقانی (م. ۵۹۲ق.)
[۱۴] تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
کامل کرد. در اصفهان به دست ابوموسی مدینی (م. ۵۸۱ق.)
[۱۵] تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
خرقه پوشید.
[۱۶] التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.
نیز از ابوبکر عبدالله بن منصور بن باقلانی (م. ۵۹۳ق.)
[۱۷] غایة النهایه، محمد بن محمد بن الجزری، ج۱، ص۲۰۵.    
دانشمند و فقیه شافعی بهره برد.
[۱۸] تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۲، ص۱۳۳.    
[۱۹] غایة النهایه، محمد بن محمد بن الجزری، ج۱، ص۴۶۰.    


۳ - امامت در مسجدالحرام


در سال ۵۸۶ق. در محاصره شهر عکا با صلاح الدین ایوبی (م. ۵۸۹ق.)
[۲۰] الاعلام، الزرکلی، ج۸، ص۲۲۰.    
که با صلیبیان می‌جنگید، همراه شد
[۲۱] تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
[۲۲] البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۱۲، ص۳۳۹.    
[۲۳] تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۵، ص۳۷۳.    
و سپس در رباط خلیفه در بغداد ساکن و اقامت جماعت صوفیان این خانقاه را عهده دار شد.
[۲۴] تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
در سال‌های اقامت در بغداد، هر سال به نیابت خاتون خلیفه عباسی به حج می‌رفت.
[۲۵] سیر اعلام النبلاء، الذهبی، ج۲۲، ص۲۶۰.    
[۲۶] تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
آن گاه راهی حجاز گشت و تا پایان عمر به برپایی مجالس حدیث در مدینه و مکه و مسجد خیف در منا
[۲۷] تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۲.    
[۲۸] بغیة الطلب، عمر بن العدیم، ج۲، ص۱۰۱۳.
پرداخت و امامت جماعت مقام ابراهیم در مسجدالحرام را عهده دار شد.
[۲۹] تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
[۳۰] التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.


۴ - امام الحرمین


ابوطالب خفیفی ۴۰ بار حج گزارد و اهل روزه‌های پیاپی، عبادت و شب زنده داری بسیار بود. او را به سبب آگاهی فراوان از کلام و حالات مشایخ صوفیه و اتقان و حفظ حدیث ستوده‌اند.
[۳۱] تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
[۳۲] طبقات الشافعیه، تاج الدین السبکی، ج۸، ص۳۱۴.    
[۳۳] شذرات الذهب، عبدالحی بن عماد، ج۷، ص۲۰۱.    
او در مکه در رباط مراغی ساکن بود و در همین شهر درگذشت.
[۳۴] سیر اعلام النبلاء، الذهبی، ج۲۲، ص۲۶۰.    
[۳۵] التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.
آرامگاه او در مکه، در قبرستان معلات (ابوطالب) معروف به قبر امام الحرمین است. این را قرینه‌ای بر شهرت او به لقب «امام الحرمین» به شمار آورده و مزارش را از مکان‌های برآورده شدن حاجت و استجابت دعا دانسته‌اند.
[۳۶] التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.
[۳۷] الضوء اللامع، شمس الدین السخاوی، ج۲، ص۴۲۵.


۵ - فهرست منابع


(۱) الاعلام، الزرکلی (م. ۱۳۹۶ق.) ، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م.
(۲) الانساب، عبدالکریم السمعانی (م. ۵۶۲ق.) ، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق.
(۳) البدایة و النهایه، ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف.
(۴) بغیة الطلب فی تاریخ حلب، عمر بن العدیم (م. ۶۶۰ق.) ، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر.
(۵) تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون (م. ۸۰۸ق.) ، به کوشش خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق.
(۶) تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر، الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق.
(۷) تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
(۸) التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی (م. ۹۰۲ق.) ، قاهره، دار الثقافه، ۱۳۹۹ق.
(۹) سیر اعلام النبلاء، الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
(۱۰) شذرات الذهب، عبدالحی بن عماد (م. ۱۰۸۹ق.) ، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
(۱۱) الضوء اللامع، شمس الدین السخاوی (م. ۹۰۲ق.) ، بیروت، دار مکتبة الحیاة.
(۱۲) طبقات الشافعیة الکبری، تاج الدین السبکی (م. ۷۷۱ق.) ، به کوشش الطناحی و عبدالفتاح، هجر للطباعة و النشر، ۱۴۱۳ق.
(۱۳) غایة النهایة فی طبقات القراء، محمد بن محمد بن الجزری (م. ۸۳۳ق.) ، مکتبة ابن تیمیه.
(۱۴) لب اللباب فی تحریر الانساب، السیوطی (م. ۹۱۱ق.) ، بیروت، دار صادر.
(۱۵) المختصر المحتاج الیه من تاریخ الحافظ، الدبیثی الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.

۶ - پانویس

 
۱. ↑ تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
۲. ↑ المختصر المحتاج، الدبیثی الذهبی، ج۱۵، ص۲۸۲.
۳. ↑ تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
۴. ↑ الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۲، ص۳۸۸.
۵. ↑ تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
۶. ↑ سیر اعلام النبلاء، الذهبی، ج۲۲، ص۲۵۹.    
۷. ↑ شذرات الذهب، عبدالحی بن عماد، ج۷، ص۲۰۱.    
۸. ↑ الانساب، عبدالکریم السمعانی، ج۲، ص۳۸۸.
۹. ↑ لب اللباب، السیوطی، ج۱، ص۹۶.    
۱۰. ↑ بغیة الطلب، عمر بن العدیم، ج۳، ص۱۵۴۴.    
۱۱. ↑ التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.
۱۲. ↑ تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
۱۳. ↑ تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
۱۴. ↑ تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
۱۵. ↑ تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
۱۶. ↑ التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.
۱۷. ↑ غایة النهایه، محمد بن محمد بن الجزری، ج۱، ص۲۰۵.    
۱۸. ↑ تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۲، ص۱۳۳.    
۱۹. ↑ غایة النهایه، محمد بن محمد بن الجزری، ج۱، ص۴۶۰.    
۲۰. ↑ الاعلام، الزرکلی، ج۸، ص۲۲۰.    
۲۱. ↑ تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
۲۲. ↑ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۱۲، ص۳۳۹.    
۲۳. ↑ تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۵، ص۳۷۳.    
۲۴. ↑ تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ج۱۵، ص۲۷۷.    
۲۵. ↑ سیر اعلام النبلاء، الذهبی، ج۲۲، ص۲۶۰.    
۲۶. ↑ تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
۲۷. ↑ تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۲.    
۲۸. ↑ بغیة الطلب، عمر بن العدیم، ج۲، ص۱۰۱۳.
۲۹. ↑ تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
۳۰. ↑ التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.
۳۱. ↑ تاریخ الاسلام، الذهبی، ج۴۵، ص۲۰۱.    
۳۲. ↑ طبقات الشافعیه، تاج الدین السبکی، ج۸، ص۳۱۴.    
۳۳. ↑ شذرات الذهب، عبدالحی بن عماد، ج۷، ص۲۰۱.    
۳۴. ↑ سیر اعلام النبلاء، الذهبی، ج۲۲، ص۲۶۰.    
۳۵. ↑ التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.
۳۶. ↑ التحفة اللطیفه، شمس الدین السخاوی، ج۱، ص۴۵۹.
۳۷. ↑ الضوء اللامع، شمس الدین السخاوی، ج۲، ص۴۲۵.


۷ - منبع

دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «ابوطالب خفیفی ابهری»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱/۲۶.    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.